بیایید به راستی هم دل باشیم همانطور که هم زبانیم

در تداوم حرکت پسندیده و مبارک نامگذاری‌ سال‌های شمسی و انتخاب شعار سال توسط مقام معظم رهبری در پیام‌های نوروزی معظم له با عناوینی خاص که متناسب با شرایط زمانی و مکانی و فضای حاکم بر کشور می‌باشد، امسال نیز شعار «دولت و ملت، همدلی و هم‌زبانی» انتخاب شده است. در این راستا با هدف اجرا و عملیاتی  کردن این شعار در بستر مساجد، مطالبی در این خصوص مطرح می‌شود.

پوشیده نیست که مسجد از دیرباز، ازجایگاه ویژه‌ای در میان دولت‌ها و ملت‌های مسلمان برخوردار بوده است. اگر نیم‌نگاهی به دوران شکل‌گیری مسجد در زمان حضرت رسول گرامی اسلام‌ (ص) داشته باشیم درخواهیم یافت که بسیاری از امور حکومت اسلامی که توسط نبی مکرم اسلام (ص) بنا نهاده شده بود بستر و خاستگاه شکل‌گیری آن از مساجد و در مساجد بوده است و از همان زمان تاکنون، مساجد، جایگاه ویژه‌ای در نگاه حکومت‌ها و حکام داشته است و از سویی دیگر مسجد در بین عامه مردم و جوامع اسلامی، منزلت و شأن والایی داشته و یکی از مکان‌های تلاقی  تعامل دولت‌ها با مردم بوده است به گونه‌ای که دولت‌ها با بهره‌مندی از بستر مساجد سعی کرده‌اند خواسته‌ها و اهداف و برنامه‌های خویش را تبلیغ و تبیین نمایند.

استفاده از فضای مسجد برای ایجاد همدلی و وحدت میان امت اسلامی دارای سابقه دیرینه‌ای است که اولین بار توسط نبی مکرم اسلام (ص) با عنوان پیمان اخوت بین مسلمانان مهاجر و انصار در مدینه منعقد گردید. احیاء این روش و سنت نیکوی اسلامی با عنوان و نگاهی فراگیرتر یعنی نه تنها میان عامه مردم بلکه بین دولت و ملت که دو بال‌ پرواز و صعود جامعه اسلامی به سوی مراتب بالای کمال و ترقی به حساب می‌آیند، حرکتی‌است که می‌تواند با توجه به شرایط موجود کشور و نیز منطقه و جهان اسلام، دریچه‌ای نوید بخش برای گشودن باب تفاهم و دوستی ملی بین دولتمردان و تمامی لایه‌های اجتماعی جامعه از هر قشر و صنف و نژاد و طبقه و... برای رسیدن آسان‌تر و سهل‌الوصول‌تر به آرمان‌های متعالی و اهداف والای انقلاب شکوهنمد اسلامی تلقی گردد.

در این راستا بایسته و شایسته است دولتمردان با حضوری بیش از پیش و پر رنگ‌تر و با استمرار (نه صرفاً نمادین) همراه با داشتن برنامه و هدف، ضمن اطلاع‌رسانی و آگاهی بخشی به عموم مخاطبان مسجد در خصوص کم و کیف فعالیت‌های اجرایی دولت از بستر مساجد برای بسط و گسترش شعار سال استفاده بهینه نموده و از سوی دیگر متولیان مسجد به خصوص ائمه جماعات، روحانیون و مبلغین از تریبون منابر و وعظ و خطابه نسبت به فضاسازی لازم برای تحقق شعار سال بهر‌گیری نمایند. لازمه این حرکت و ایجاد فضای همدلی و هم‌زبانی ایجاد جریانی دوسویه و تعاملی در بستر مساجد است. در واقع مساجد به مثابه پلی ارتباطی بین دولت و مردم عمل نموده و و هر دو جریان را به هم متصل و مرتبط می‌سازد. مقدمه این کار ایجاد نگاه ویژه در مسئولان اجرایی کشور می‌باشد که بایسته است مسجد را به عنوان نقطه ثقل و گرانیگاه تحقق شعار سال به شمار آورده و در این راه‌ ضمن برداشتن گا‌م‌های عملی راه‌کارهای اصولی و منطقی در تعامل و همکاری با مردم را فراهم سازند چرا که مسجد مربوط و مختص به یک قشر یا طبقه و نژاد خاصی نیست بلکه تمامی آحاد جامعه از هر قشر و صنف و لایه اجتماعی در آن حضور دارند بنابر این بستر مسجد بهترین مکان برای ایجاد همدلی و همزبانی بین این طبقات و اقشار مختلف اجتماعی با دولتمردان و مسئولان اجرایی می‌باشد از طرفی دیگر متولیان مساجد نیز شایسته است بدون مدّ نظر قرار دادن مباحث جناحی و خطی و گروهی و.. فضای مساجد را برای حضور مسئولان اجرایی و دولتی‌ها مهیا نمایند. تا این عزیزان بتوانند در محیطی آرام و بدون تنش، اهداف و برنامه‌های دولت و نظام را با هدف اطلاع‌رسانی و ارتقاء سطح آگاهی‌های عموم مردم  بیان نمایند در چنین شرایط و زمینه‌ای شاهد خواهیم بود که مساجد به یکی از نقش‌ها وظایف ذاتی خویش عمل نموده و فضای همدلی و همزبانی را در سطح جامعه گسترش و بسط خواهد داد و از این طریق گام‌های عملی در اجرای منویات مقام معظم رهبری در جهت ایجاد همدلی و همزبانی بین دولت و مردم به منصه ظهور و بروز خواهد رسید

پرسش و پاسخی با استاد اصغر طاهرزاده پیرامون شعار سال

پرسش: با سلام خدمت استاد گرانمایه؛
لطف بفرمایید و توضیح دهید که از منظر شما چگونه و با رعایت چه ظرافت هایی باید شعار امسال را با نسبت خود با دولت یازدهم جمع نماییم؟ در حالی که ما می دانیم بسیاری از رویه های دولت چه در عرصه اقتصاد و چه در عرصه بین الملل خیلی با مبانی انقلاب اسلامی سازگاری ندارد. چگونه با چیزی که قلباً و عقلاً قبول نداریم همدل شویم؟ و به تبع آن چگونه با رویه های غلط دولت هم زبان شویم؟ حال آن‌که در مواردی وظیفه‌ی ما انتقاد از دولت است.

پاسخ: باسمه تعالی
سلام علیکم: تصور بنده آن است که رهبر معظم انقلاب «حفظه‌اللّه» بنا دارند چند قدم تاریخ ملت ما را جلو ببرند و در عین به رسمیت‌شناختن جریان‌های فکری معتقد به اصل انقلاب با سلایق مختلف هرکدام از این جریان‌های فکری متوجه جایگاه جریان مقابلِ خود در انقلاب بشوند.
امثال بنده انقلاب را طوری تعریف کرده و اهدافی را برای انقلاب مدّ نظر دارد که با تعریفی که امثال آقای دکتر روحانی و دکتر نوبخت و دکتر جهانگیری کرده‌اند یکسان نیست و از نظر امثال بنده آنچه که این افراد برای انقلاب اسلامی در نظر گرفته‌اند و سعی می‌کنند آن را به فعلیت برسانند، انقلاب اسلامی را از شور انقلابیِ مقابله با استکبار فرو می‌نشاند و رسالت انقلاب اسلامی را که به نظر بنده «نفی استکبار» است تا حدّی به حاشیه می‌برد و عملاً انقلاب اسلامی یک نوع هویت سیاسی فکری فرهنگی می‌شود در کنار فرهنگ غربی و فرهنگ سکولار کشورهایی مثل ترکیه. و لذا این آقایان قبول ندارند اهداف انقلاب آن چیزی است که ما برای انقلاب اسلامی تعریف کرده‌ایم.
عمده آن است که ما حرف آقایان را:
اولاً: بفهمیم و متوجه باشیم این افراد نیز به یک معنا خود را فرزند انقلاب می‌دانند و مطابق تعریفی که از انقلاب اسلامی دارند تلاش می‌کنند به انقلاب و مردم خدمت کنند و از این جهت می‌توان با آن‌ها همدلی داشت و خدمت آن‌ها را نادیده نگرفت.
ثانیاً: از آن جهت که برای انقلاب اسلامی یک هویت مستقل قائل‌اند و بنا ندارند هویت اسلامی انقلابی ما را در ذیل غرب قرار دهند -هرچند ما را در کنار آن‌ها تعریف کرده‌اند- می‌توان با آن‌ها همزبانی داشت و در عین حال دلایل خود را در ضعف این تعریف نسبت به انقلاب به صورت علمی به مردم عرضه داشت و یکی از موضوعات محافل علمی ما باید نقد علمی و عقلی نگاهی باشد که افراد فوق‌الذکر بدان معتقدند، در عین فهم اندیشه‌ی آنان.
این‌ آن «آزاداندیشی» مهمی است که ما در این تاریخ بسیار به آن نیاز داریم تا چند قدمی در تاریخ خود جلوتر بیابیم. چرا ما اندیشه‌ی این افراد را جدّی نمی‌گیریم و بر روی آن فکر نمی‌کنیم و انگیزه‌های آن‌ها را که می‌خواهند در راستای انقلاب باشند، درک نمی‌کنیم. با اندک ضعفی که از آن‌ها می‌بینیم به‌کلّی آن‌ها را نفی می‌کنیم.
باید جای «نفی» را با «نقد» عوض کرد و خود را مجهز به معارف عالیه‌ای نمود که معلوم شود نگاه آقایان فوق‌الذکر ما را به اهداف مقدس نظام اسلامی نمی‌رساند تا از این طریق آن‌ها در نگاه خود بازاندیشی کنند و از آن مهم‌تر جداً در نوع برخورد خود با منتقدین خود تجدید نظر نمایند. این‌ها گمان می‌کنند منتقدین‌شان هیچ طرحی برای مدیریت نظام ندارند و فکر می‌کنند تنها روش مقابله با استکبار همین روشی است که آقایان پیشه کرده‌اند.
آری! ما با همدلی و همزبانی نشان می‌دهیم می‌توان به افکار همدیگر نظر داشت و لااقل همدیگر را بفهمیم و نه این‌که حتماً باید مثل هم فکر کنیم و مثل هم عمل نمائیم و سال‌های سال طول می‌کشد تا این شعور تاریخی در جامعه‌ی ما نهادینه شود.
آری اگر چنین فضایی در تاریخ ما به‌وجود آید دیگر نقد دیدگاه‌ها به میان می‌آید به جای نقد اشخاص. در آن فضا ما می‌توانیم دیدگاه دولت آقای روحانی را که در فضای امیدواری به فرهنگ غربی می‌خواهد انقلاب اسلامی را در قسمت اجرایی مدیریت کند، نقد نماییم و آرام‌آرام جامعه‌ی خود را به این غنای فرهنگی برسانیم که برای ادامه‌ی حیات انقلاب اسلامی باید آزاد از آنچه که غرب برای بشر پیشنهاد می‌کند تصمیم بگیرد و معنای همدلی و همزبانی برای ایجاد چنین فضایی است. موفق باشید
منبع: سایت لب المیزان

یکی از معضلات تاریخی جامعه‌ی ایرانی که ریشه در نظام سیاسی پادشاهی و نسبت آن با مردم داشت، این بود که عموما گفته می‌شود بین دولت و مردم در طول تاریخ نظامی سلطانی شکاف وجود داشت. یعنی از یکسو دولت برای همراهی کردن مردم با خود احساس نیاز نمی‌کرد. زیرا مشروعیت و توان مالی خود را از منابعی غیر از ایشان تحصیل می‌نمود. و از سوی دیگر مردم هم دلیلی برای همراهی با دولت نمی‌دیدند. زیرا تصور می‌کردند که می‌توانند نیازهای اولیه و کمال خود را بدون حضور دولت تامین کنند. چه اینکه در پاره‌ای از موارد، دولت را مانع اصلی این رفع حوائج نیز می‌دانستند.
انقلاب اسلامی با آرمان‌ها و شعارهای خود، یکی از نقاطی را که هدف‌گذاری کرد همین نقطه بود. تاکیید بر تصویب تک تک بندهای قانون اساسی و تعیین کارگزاران نظام با رای و نظر مردم، مشخص کردن کیفیت کارگزارن نظام با مشخصه‌هایی چون ساده‌زیستی و مردم‌گرایی و... لزوم پاسخ‌گویی دولت و سایر ارکان نظام به مردم از تلاش‌هایی بود که با عنایت به آرمان‌های انقلاب اسلامی، در جمهوری اسلامی مدنظر قرار گرفت تا این شکاف تاریخی به حداقل خود برسد.
اما این هم‌گرایی بین دولت و ملت به چه معناست و با کدام معیارها ارزیابی می‌شود؟ به نظر می‌رسد ما زمانی دولت را در مسیر هم‌گرایی با مردم می‌بینیم که در شکل اولی‌، دولت خود را برآمده از مردم دانسته و همه‌ی مردم را مبنای مشروعیت و مقبولیت خود بداند و تنها به بدنه‌ی رای‌دهنده‌ی خود اکتفا نکند. در نتیجه باید طیف‌های مختلف دغدغه‌مندی مردم را لحاظ کند و تنها به نیازهای یک قشر بسنده نکنند.
همچنین از سوی دیگر، مردم را وقتی می‌توان در مسیر هم‌دلی و هم‌زبانی با دولت دید که نقطه‌ی اشتراک بین همدیگر را در ارزش‌ها و آرمان‌های مشترک خود تعیین کنند و کارآمدی دولت را در گام بعدی قرار دهند. چرا که ممکن است کارآمدی دولت تحت تاثیر دخالت‌های خارجی و برخی کارشکنی‌های داخلی قرار گرفته و به همین دلیل نمی‌تواند به اصلی‌ترین عامل اشتراک دولت و ملت تلقی شود. البته از سوی دیگر، دولت هم نباید بگذارد این تلقی در جامعه ایجاد شود دولت به بهانه‌ی حفظ ارزش‌ها، در کارآمدی خود کم‌کاری می‌کند. در هر صورت، این مسئله، مسئله‌ای سهل و ممتنع است که عملی کردن آن، به تدبیر و ظرافت فراوانی نیاز دارد.
اما باید توجه داشت در تاریخ نزدیک به 4 دهه‌ی جمهوری اسلامی، همه‌ی دولت‌ها نتوانسته‌اند با یک کیفیت این آرمان را عملی کنند. بعضی دولت‌ها مثل دولت شهید بزرگوار شهید رجایی، نماد این هم‌گرایی و هم‌دلی و هم‌زبانی بین دولت و ملت هستند. تا جایی که آنهایی که تجربه‌ی دولت شهید رجایی را دارند، هنوز هم در از آن دولت به همین عنوان یاد می‌کنند. اما دولت‌های دیگری هم بودند که بسیار از این فضا دور بوده و بارها مورد تذکر خصوصی و عمومی رهبر انقلاب قرار گرفته‌اند.
علی ایحال به نظر می‌رسد اینکه در شرایط امروز کشور، و با توجه به مشکلات و درگیری‌ها و مسائل کشور، رهبر انقلاب چنین هدف‌گذاری انجام می‌دهد، نشان از آن دارد که اولا دولت باید به آحاد جامعه و دغدغه‌های متنوع آنها نگاه ویژه‌ای داشته باشد و طیف‌های گوناگون این نیاز را مدنظر قرار دهد. ثانیا مردم هم باید حمایت قاطعی از دولت داشته باشند و همه‌ی اقشار جامعه این حمایت را نشان دهند.
منبع: بولتن نیوز

مفروضات
راه درک نام سال، کشف مفروضاتی است که پیش از آن بنا شده است. نام سال دو فرض اصلی دارد:

فرض دوم هم اینکه رهبر حکیم انقلاب تلاش دارند تا نام سال را براساس چالش‌ها، کمبودها و فرصت‌های پیش‌رو ارائه دهند؛ مثلاً اینکه چون در سال ۹۲ حماسه‌ی اقتصادی محقق نشد، یکی از پایه‌های نام سال ۹۳ را اقتصاد گذاشتند؛ یا برای سال ۹۴ هم با اشاره به فرصت‌هایی که در ظرفیت ملت ایران است اشاره شد به اینکه «آرزوهای بزرگی برای ملت عزیزمان داریم که همه‌ی این آرزوها هم دست‌یافتنی است. آرزوهای بزرگ ما برای ملت در این سال، پیشرفت اقتصادی است.» ۱۳۹۴/۱/۱ [۲]
 
بازیگران نام سال
با توجه به متن پیام نوروزی امسال، آنجا که رهبر انقلاب اشاره داشتند به اینکه «ما در اول سال ۹۳ با توجه به همین چالش‌ها بود که عنوان سال را گذاشتیم "عزم ملی و مدیریت جهادی"» مشخص می‌شود که نام سال ۹۴ از دل این دو گزاره بیرون آمده است؛ زیرا بازیگر عزم ملی، «ملت» است و بازیگر مدیریت جهادی، «دولت». هر کدام از این دو برای پیشرفت اقتصادی وظایفی بر دوششان است که باید به انجام برسانند.

با توجه به این بازیگران و تجربه‌ی انقلاب اسلامی مبنی بر آنکه هر جا «کار وقتی دست خود مردم سپرده شد آن‌وقت کارها به سامان خواهد رسید.» ۱۳۹۳/۱۱/۲۹ [۳] دولت باید بتواند با فراهم‌کردن سازوکارها، فرایندها و تسهیلات، امور را به دست مردم بسپارد و از آنجایی که عقب‌ماندگی در کارها وجود دارد، موفقیت در آنها ممکن نخواهد بود مگر با رفتار جهادی.

از سوی دیگر مردم که عزم ملی را در سال ۹۳ به نمایش کشیدند خود به دو گروه تقسیم می‌شوند: گروه فعال که تحت عنوان گروه‌های نفوذ شناخته می‌شوند (interest group) که شامل دو طیف هستند: حامیان دولت و منتقدان آن. حامیان که در مدل برخورد با دولت تکلیفشان معلوم است. اما منتقدان باید بتوانند نقد کنند اما منصفانه و این نقد از سوی دولتمردان به رسمیت شناخته شود.

اما گروه دوم عموم مردم هستند. آن‌ها سال گذشته نماد تحقق عزم ملی بودند؛ راه‌پیمایی روز قدس، روز ۲۲ بهمن و اربعین همچنان در اذهان مانده است. کما اینکه همین مردم بودند که حماسه‌ی سیاسی را دو سال پیش محقق کردند. مردم کارشان را بلد هستند. اما امسال مسئولیت مردم در راستای عزم ملی به گونه‌ی دیگری است؛ حمایت از کارگر ایرانی، خرید کالای ایرانی و ... نمونه‌هایی از این عزمی هستند که باید محقق شود.
 
کلید موفقیت نام سال
نام سال مثل مرکز دایره است. «بازیگران عزم ملی» و «مدیران جهادی» سال ۹۳ در سال جدید خود مورد خطاب مستقیم نام سال هستند. مرکز دایره وقتی معلوم شد، هنر افراد این است که فاصله‌ی خود را با آن بسنجند و خود را با مرکز تنظیم کنند. نمی‌شود که همه راضی باشند و در رسانه‌هایشان بگویند نام سال مؤید رفتار ما بود. نگاه واقع‌بینانه به ما می‌گوید که کلید موفقیت نام سال در به‌وجود آمدن حس «اعتماد» طرفینی در کشور است.

از این‌رو مهمترین عنصری که منتقدان دلسوز باید با توجه به نام سال و سخنرانی حرم رضوی شاخص‌های خود را پالایش کنند این است که بدانند هدف دولت «حل مشکلات کشور است» ۱۳۹۴/۱/۱ [۴]؛ لذا از سویی باید به او کمک کنند. توصیه‌ای که رهبر انقلاب در همان روز تنفیذ دولت جدید بیان کردند که «همه سعی کنند کمک کنند. من از همه‌ی جریان‌های گوناگون سیاسی درخواست می‌کنم و اصرار دارم ... به مسئولین، به دولت، به رئیس جمهور کمک کنند تا ان‌شاءالله بتوانند وظائف سنگینی را که برعهده دارند، به‌خوبی انجام دهند.» ۱۳۹۲/۵/۱۲ [۵] و موفقیتش را موفقیت خود بدانند.

از سوی دیگر رسیدن صداهای نقد دولت به گوش آحاد جامعه که چندان به مرزبندی‌های سیاسی اهمیتی نمی‌دهند، اگر به ظرافت انجام نشود، کلیت جمهوری اسلامی را مخدوش می‌کند و به اعتماد عمومی آسیب می‌زند.

اما دولت هم باید منتقدان را از خود بداند. نقد منصفانه باعث بهبود و اصلاح امور است و این برای دولتی که مشغول کار است یک نیاز مهم است. اگر این اتفاق‌ها به وقوع پیوست به نتیجه‌ی نام سال دست پیدا می‌کنیم. برای کشوری که اتکای به درون و توان داخلی یک اولویت است، باید احساس اعتماد مردم به سیاست‌های دولت هم بالا باشد تا با پیوند مردم و دولت پیشرفت حاصل شود که در نهایت هدف این است: «ملّت ایران باید خود را قوی کند؛ این حرف من است.» ۱۳۹۳/۱/۱ [۶]

پی‌نوشت‌ها:
۱. بیانات در دیدار کارگزاران نظام ۱۳۹۱/۵/۳
۲. پیام نوروزی به مناسبت آغاز سال ۱۳۹۴
۳. بیانات در دیدار مردم آذربایجان ۱۳۹۳/۱۱/۲۹
۴. بیانات در حرم مطهر رضوی ۱۳۹۴/۱/۱
۵. بیانات در مراسم تنفیذ حکم ریاست جمهوری اسلامی ایران ۱۳۹۲/۵/۱۲
۶. بیانات در حرم مطهر رضوی ۱۳۹۳/۱/۱